Według definicji słownikowej przesąd/ zabobon to bezpodstawna i niewrażliwa na argumentację wiara w istnienie związku przyczynowo - skutkowego między danymi zdarzeniami. Wypływać ona może ze stereotypów zakorzenionych w tradycji i kulturze. Jest pozbawiona racjonalnych podstaw i niemożliwa do weryfikacji. W Polsce jak donosi Cebos, co drugi Polak wierzy w zabobony. Nawet najbardziej racjonalnym zdarza się trzymać kciuki, odpukać w niemalowane czy wystrzegać się decyzji w „piątek trzynastego”.
W wierze katolickiej zabobon ma dużo bardziej złożone znaczenie. Według teologii chrześcijańskiej polega on na fałszywym kulcie prawdziwego Boga, poprzez pozornie religijne, ale sprzeciwiające się właściwemu kultowi akty wobec nieokreślonych bezosobowych mocy i sił.
Według Katechizmu Kościoła Katolickiego zabobon jest jedną z postaci bałwochwalstwa: „Pierwsze przykazanie zabrania oddawania czci innym bogom poza Jedynym Panem, który objawił siebie swojemu ludowi. Zakazuje zabobonu i bezbożności. Zabobon to pewnego rodzaju wynaturzony przerost religijności; bezbożność jest wadą sprzeciwiającą się, przez brak, cnocie religijności”
(KKK 2110).
Święty Tomasza z Akwinu uważał, że istnieją cztery możliwości: zabobon to fałszywy kult prawdziwego Boga. Po pierwsze, odnosi się to do wszelkich religii i praktyk kultowych, które nie są zgodne z nauką Nowego Testamentu. Po drugie, zabobon to ubóstwienie doczesnych mocy i sił. Po trzecie, zabobon to wróżbiarstwo związane z pseudoreligijnymi praktykami. Po czwarte, zabobon obejmuje także praktyki. Podsumowując podstawą teologicznej definicji zabobonu jest założenie, że prawdziwemu pojęciu Boga winno odpowiadać właściwe, skierowane ku Niemu zachowanie religijne. Natomiast wszelkie religijne lub pseudoreligijne postawy, które nie są odpowiednie lub kierują się ku niewłaściwemu adresatowi są identyfikowane właśnie jako zabobon.
Bardzo często zapominamy również jest fakt, że zabobon może być wypaczeniem postawy religijnej oraz praktyk, jakie ona nakłada. Może dotyczyć kultu, który oddajemy prawdziwemu Bogu, na przykład, gdy przypisuje się jakieś magiczne znaczenie pewnym praktykom, nawet uprawnionym lub koniecznym. Poczynając od traktowania poświęconych przedmiotów jako amuletów czy talizmanów, aż po przypisywanie modlitwom lub znakom sakramentalnym skuteczności „magicznej”, która niejako „automatycznie” zapewniałaby otrzymanie jakiegoś dobra lub ochronę przed ewentualnym złem.
Popaść w zabobon – oznacza wiązać skuteczność modlitw lub znaków sakramentalnych jedynie z ich wymiarem materialnym, z pominięciem dyspozycji wewnętrznych, jakich one wymaga.
Zabobon pojmowany z chrześcijańskiego punktu widzenia stanowi nie tylko wyraz braku zaufania względem Bożej Opatrzności, ale również ucieczkę od podjęcia własnej odpowiedzialności w wolnym kształtowaniu własnego życia i przyszłości. Dlatego z postawą zabobonną łączą się szkody duchowe i moralne: niezdolność do pokierowania własnym życiem, pozbycie się odpowiedzialności za grzech i winę. Można powiedzieć, że zabobon stanowi zagrożenie dla wiary, bo podważa wiarę w Bożą wszechmoc, powszechną Opatrzność i ludzką wolność.
Gosia Dziża
ⓒ Kiedy klękać w kościele? 2020
Photo byDavid Bartus from Pexels
Źródła:
• Katechizm Kościoła Katolickiego
• Waldemar Kulbat - Religia a zabobon, Łódzkie Studia Teologiczne 20, 129-144, 2011
Comments